การฝึกลมปราณ (Pranayama) ตามศาสตร์ของโยคะแห่งประเทศอินเดียสามารถทำได้หลากหลายวิธี โดยในที่นี้ผมจะนำเสนอ เฉพาะเทคนิคที่ทำได้ง่ายและใช้ได้ผลทันที เทคนิคแรกเรียกว่า “อนุโลมาวิโลมา” (Anuloma viloma) ซึ่งเป็นการหายใจสลับข้างจมูก

          ขั้นแรกคือ ให้เราเอานิ้วโป้งปิดจมูกไว้ข้างหนึ่ง จากนั้นสูดหายใจลึก ๆ ยาว ๆ นับ 1-5 จากนั้นให้เราเปลี่ยนนิ้วมาปิดจมูกอีกข้างหนึ่งแล้วหายใจออกนับ 1-10 ตอนทำควรหลับตาและทำช้า ๆ ไม่ต้องรีบนับแพทย์ทางเลือกหลายท่านแนะนำให้ใช้วิธ๊นี้ในการรักษาโรคไมเกรน เพราะการหายใจแบบนี้จะช่วยลดอาการปวดหัวได้อย่างดีเยี่ยม

          เทคนิคที่สองเรียกว่า "อคนีปราณ" (Agni Pran) เป็นภาษาฮินดูแปลว่า "ลมหายใจแห่งไฟ" (Breath of Fire) โดยเทคนิคนี้อาศัยการหายใจให้สั้นที่สุด ลึกที่สุด และถี่ที่สุดติดต่อกัน 20 ครั้ง โดยให้หน้าท้องของเราพองและยุบอย่างเต็มที่ทุกครั้งที่หายใจเข้าและออก เมื่อทำเสร็จทั้ง 20 ครั้งจะรู้สึกมีพลังชีวิตเพิ่มขึ้น ไม่ง่วงซึมไม่เหนื่อยหน่าย จึงไม่แปลกที่ "ลมหายใจแห่งไฟ" สามารถใช้แก้ความขี้เกียจและความเหนื่อยอ่อนได้อย่างดี

          เทคนิคสุดท้ายเรียกว่า "กุมภกะ" (Kumbhaka) เป็นการหายใจเพื่อนำจิตเข้าสู่สมาธิและปีติ เริ่มด้วยการสูดลมหายใจเข้าแล้วนับ 1-4 ช้า ๆ จากนั้นให้กลั้นหายใจพร้อมกับนับ 1-3 และเมื่อหายใจออกก็นับ 1-4 ช้า ๆ อีกครั้ง จากนั้นก็กลั้นหายใจแล้วนับ 1-3 แล้วเริ่มหายใจเข้าอีกครั้ง ทำอย่างนี้สลับกันไป โดยเพิ่มความยาวของการนับลมหายใจครั้งที่สอง จาก 1-4 เป็น 1-5 นับครั้งที่สามเป็น 1-6 นับครั้งที่สี่เป็น 1-7 และนับครั้งที่ห้าเป็น 1-8 ทำอย่างนี้จนสามารถนับได้ครบถึง 8 จะรู้สึกว่าตัวเบา โปร่งโล่ง สบาย 

          เมื่อฝึกหายใจด้วยวิธีนี้บางครั้งอาจรู้สึกถึงปีติ (มีความสุขอย่างล้นพ้น) ขึ้นมาโดยไม่มีสาเหตุ ซึ่งเกิดจากการที่ร่างกายได้ผ่อนคลายความตึงเครียด และอวัยวะทุกส่วนได้รับการเปลี่ยนถ่ายของเสียด้วยเลือดที่ฟอกแล้วโดยสมบูรณ์ 

          นักวิจัยพบว่า "กุมภกะ" เป็นเทคนิคการหายใจที่ช่วยลดความดันของเลือดและชะลออัตราการเต้นของหัวใจได้ดีที่สุด

          ชีวิตของคนเราแท้จริงอยู่ได้ด้วยหายใจที่เชื่อมต่อกัน และการหายใจที่ดีก็เป็นเครื่องมือในการสร้างจิตใจที่สงบ สร้างชีวิตที่ประสบความสำเร็จ และสร้างสุขภาพให้ยืนยาวที่ง่ายที่สุด หลายคนเสียเงินทองมากมายไปกับการเข้าคอร์สบริหารจิตหรือปลุกพลังต่าง ๆ ในราคาแสนแพง โดยลืมหันกลับมาหาสิ่งมหัศจรรย์อันล้ำค่าที่อยู่ ตรงปลายจมูกของเรานี่เอง

          อย่างไรก็ตาม การกลับมาหาความลับของลมหายใจไม่มีวันสายเกินไป เพราะตราบเท่าที่เรายังมีชีวิตอยู่ ต่อให้ไม่สามารถขยับแขนขาหรือแม้แต่เปิดเปลือกตาได้อีกต่อไปแล้ว ของขวัญอันล้ำค่าชิ้นนี้ก็ยังคงรอให้เราค้นพบอยู่เสมอ....

เรียบเรียงโดย ขุนเขา สินธุเสน เขจรบุตร