ซากวัดร้างโบราณในอยุธยา มีมากนับไม่ถ้วน ล้วนอยู่ติดๆ กันไป สมัยบ้านเมืองยังดีคงไม่มีที่ว่างสร้างอย่างอื่น จึงมีคำถามว่าทำไมสร้างวัดวาอารามมากอย่างนี้?

วัดในกรุงศรีอยุธยาทั้งภายในและภายนอกพระนคร มีทั้ง “วัดหลวง” และ “วัดราษฎร์”

วัดหลวง หมายถึงวัดที่พระมหากษัตริย์ รวมถึงเจ้านายและขุนนาง ตลอดจนเศรษฐีสร้างขึ้น

วัดราษฎร์ หมายถึงวัดที่พวกไพร่ร่วมกันสร้างไว้

สร้างวัดให้ลูกเล่น

“สร้างวัดให้ลูกเล่น” หมายถึงขุนนางและเศรษฐีผู้มีทรัพย์สมัยก่อน ต้องสร้างวัดหรือปฏิสังขรณ์วัดไว้ประจำตระกูล ลูกหลานจะได้มีที่ทำบุญและที่วิ่งเล่น มิฉะนั้นคนจะดูถูก

ดังมีคำกลอนนิราศทวารวดี ของหลวงจักรปาณี (ฤกษ์) กวีสมัย ร.4 เดินทางไปถึงกรุงเก่าแล้วเห็นซากวัดวาอารามจำนวนมาก จึงพรรณนาว่า

ดูวัดวาอารามงามสล้าง บ้างรกร้างโรยราน่าใจหาย

เมื่อครั้งกรุงยังสนุกสุขสบาย ได้ยินฝ่ายผู้เฒ่าท่านเล่ามา

ว่าเศรษฐีมีทรัพย์ไม่นับได้   สร้างวัดให้ลูกรักนั้นหนักหนา

ถ้าบุตรใครไม่มีซึ่งวัดวา   ไปเล่นอารามเขาเศร้าฤทัย

เจ้าของเขาเฝ้าเปรยเยาะเย้ยหยอก กลับมาบอกบิดาน้ำตาไหล

พ่อก็สร้างอารามให้ตามใจ   วัดจึงได้เกลื่อนกลาดดูดาษดา

ฉะนั้นบ้านเมืองครั้งนั้นจึงเต็มไปด้วยวัด และวัดกลายเป็นศูนย์กลางทางสังคมและวัฒนธรรมของบ้านเมือง

สร้างวัดให้ลูกเล่น อีกด้านหนึ่งเป็นทางออกของสามัญชนที่เป็นขุนนางใหญ่ หรือเป็นผู้ดีเศรษฐีมีทรัพย์มหาศาล แต่สร้างเรือนชานที่อยู่อาศัยใหญ่โตมโหฬารไม่ได้ เพราะเท่ากับทำเทียมวังพระเจ้าแผ่นดินและเจ้านาย มีโทษหนักถึงตัดหัว

บรรดาผู้ดีเศรษฐีมีทรัพย์เหล่านี้ เลยพากันสร้างวัดอวดกัน วัดเลยมีมากทั้งยุธยาและยุคต้นกรุงรัตนโกสินทร์

ประเพณีสร้างวัดยังมีคำอธิบายปลีกย่อยอีกมาก อ. ศรีศักร วัลลิโภดม อธิบายไว้ในหนังสือ “ศูนย์ศึกษาประวัติศาสตร์อยุธยา” (ศูนย์ศึกษาประวัติศาสตร์อยุธยา จัดพิมพ์ในวโรกาส สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชดำเนินทรงเปิดศูนย์ศึกษาประวัติศาสตร์อยุธยา จ. พระนครศรีอยุธยา วันที่ 22 สิงหาคม พ.ศ. 2533, หน้า 17-31) 

http://www.matichon.co.th/news/484040 โดย สุจิตต์ วงษ์เทศ 4 มี.ค.60

.............................

เคยได้ยินว่า เศรษฐีในอดีตมักจะสร้างวัดประจำตระกูล ได้ทำนุบำรุงพระศาสนา ลูกหลานได้วิ่งเล่น ได้อ่านบทความของ คุณสุจิตต์ วงษ์เทศ ถึงได้รู้เหตุผล เป็นความฉลาดของบรรพบุรุษไทยที่มีการแก้ปัญหาสังคมอย่างแยบคาย  ลูกหลานได้ใกล้ชิดพระศาสนา