เนื่องจากบ้านเมืองเราใช้ระบบกล่าวหาซึ่งอาจมีหลายท่านยังสงสัยว่า ระบบกล่าวหาคืออะไร ก็ขอกล่าวโดยสรุปว่า ระบบกล่าวหามีลักษณะสำคัญคือ ศาลมีบทบาทจำกัดเป็นเพียงผู้ตัดสินคดีเท่านั้น ไม่มีอำนาจในการสืบพยานเพิ่มเติมหรือช่วยคู่ความฝ่ายหนึ่งฝ่ายใดแสวงหาพยานหลักฐาน แม้ว่าจะมีกฎหมายบางมาตราระบุให้อำนาจศาล แต่ศาลก็มักจะไม่ได้ใช้อำนาจดังกล่าว ดังนั้นเมื่อมีคดีเกิดขึ้น จึงเริ่มต้นโดยการมี

         ๑. ผู้แจ้งความหรือผู้ร้องทุกข์

         ๒. ผู้ถูกแจ้งความหรือผู้ต้องหา

         ๓. ข้อหาหรือความผิดที่ผู้ต้องหาได้กระทำหรือถูกสงสัยว่าได้กระทำ

เมื่อเป็นเช่นนี้จึงมีบุคคลสำคัญที่หนีไม่พ้นจะต้องรับผิดชอบในการติดกระดุมเม็ดแรกก็คือ พนักงานสอบสวน

         ดังนั้นพนักงานสอบสวนจึงต้องเป็นบุคคลที่แม่นในตัวบทกฎหมาย คือ ต้องเข้าใจในองค์ประกอบของกฎหมายอย่างชัดแจ้ง เช่น การตั้งข้อหาว่าหญิงสาวสองคนซึ่งมีหน้าที่การงาน มีที่อยู่เป็นหลักแหล่ง ตั้งใจสร้างบุญ ทำทาน รักษาศีล เจริญสมาธิภาวนา ว่ากระทำความผิดอั้งยี่ ซ่องโจร ยุยงปลุกปั่น ทำให้เป็นภัยต่อความมั่นคง เหล่านี้มันสมควรหรือไม่ ก็ต้องไปแยกองค์ประกอบให้ชัดเจนว่าอั้งยี่ ซ่องโจรหรือการยุยงปลุกปั่นนั้น มีองค์ประกอบอย่างไร

หรือการไปตั้งข้อหาพระว่าไปขัดขวางเจ้าพนักงานทั้งที่ท่านเข้าไปสอบถามว่ามาทำอะไรดึก ๆ ดื่น ๆ อย่างนี้ก็ต้องไปศึกษาเช่นกันว่า มันจะเข้าองค์ประกอบความผิดหรือไม่ ก็ต้องถามว่าหากมาโดยไม่ได้แสดงตัว ไม่มีอะไรที่แสดงให้เห็นว่าเป็นเจ้าหน้าที่ จะเข้าองค์ประกอบหรือไม่

          หรือแม้รายละเอียดในคดีก็เป็นสิ่งสำคัญ เช่น เรื่องของครูแพะ หากเป็นจริงตามที่ปรากฏในข่าวว่า ในสำนวนการสอบสวน ไม่มีการระบุว่าผู้ที่ขับรถชนมอเตอร์ไซด์ เป็นหญิงหรือชาย เรื่องนี้ก็เป็นสิ่งที่ถือว่าพลาดมาก เพราะรายละเอียดของผู้กระทำความผิด เป็นประเด็นสำคัญของคดี ยิ่งมีรายละเอียดมากเท่าไร ยิ่งจะทำให้หาตัวผู้กระทำความผิดได้ง่าย ซึ่งเป็นเรื่องปกติว่า หากมีการทำผิดเกิดขึ้น โดยหลักก็ต้องสอบถามรูปพรรณ สัณฐานของผู้กระทำผิดหรือผู้ต้องสงสัย เป็นต้น

ดังนั้นในการติดกระดุมเม็ดแรก บุคคลที่จะต้องรับผิดชอบคือ พนักงานสอบสวน จึงต้องระมัดระวังในการใช้กฎหมายให้เกิดความเป็นธรรมและถูกต้องที่สุด มิฉะนั้นเราคงจะได้เห็น “ แพะ” เต็มบ้านเต็มเมืองกันต่อไป

         ที่สำคัญคือ จะต้องปฏิบัติการ “ตามหน้าที่” ไม่ใช่ “ตามใบสั่ง” เพราะการติดกระดุมเม็ดแรกผิดจะส่งผลร้ายอย่างมหันต์ต่อผู้ต้องหา โดยเฉพาะตาสีตาสา ที่ไม่มีความรู้ ไม่มีเงินจ้างทนาย ไม่มีอิทธิพลที่จะหาคนมารับผิดแทนได้ นอกจากต้องสูญเสียอิสรภาพแล้ว ยังต้องเสียความยอมรับนับถือ เป็นที่รังเกียจของคนในสังคม เสียหายต่อหน้าที่การงาน รวมทั้งความทุกข์ที่เกาะกุมจิตใจจากการถูกตราหน้าว่า “ไอ้ขี้คุก”

 จงเอาใจเขามาใส่ใจเราแล้วพนักงานสอบสวนจะรู้ว่า ควรจะติดกระดุมเม็ดแรกอย่างไร

อนาคาริก

01/25/17

ขอบคุณภาพจาก google.com