ประทักษิณ  ตามความหมายจากพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถานหมายถึง เป็นคำนาม หมายถึงการเวียนขวา โดยให้สิ่งที่เรานับถือหรือผู้ที่เรานับถือเป็นต้นอยู่ทางขวาของผู้เวียน

การเวียนเทียน คือการเดินเวียนรอบปูชนียสถาน

       พิธีการเวียนรอบปูชนียวัตถุ หรือปูชนียวัตถุ เพื่อเป็นการแสดงความเคารพนั้น ไทยได้รับคตินี้มาจากอินเดียพร้อมกับพระพุทธศาสนา โดยปรากฏหลักฐานการแสดงความเคารพโดยการเวียนเทียนในพระไตรปิฎก ซึ่งใช้คำว่าเวียนประทักษิณาวัตร คือเวียนขวา 3 รอบ เป็นเครื่องหมายถึงการแสดงออกซึ่งการเคารพบูชาต่อสิ่งนั้นๆ อย่างสูงสุดสำคัญ เช่น อุโบสถวิหาร หรือพระพุทธรูปเพื่อระลึกถึงคุณของพระรัตนตรัยในวันสำคัญ โดยใช้เทียนธูปและดอกไม้เป็นเครื่องสักการบูชา ถือไว้ในมือแล้วเดินเวียน 3 รอบ ขณะที่เดินรอบนั้นพึงตั้งจิตให้สงบ พร้อมสวดระลึกถึงพระพุทธคุณ ด้วยการสวดบท "อิติปิโส" ระลึกถึงพระธรรมคุณ ด้วยการสวด สวากขาโต และระลึกถึงพระสังฆคุณ ด้วยการสวด สุปะฏิปันโน จนกว่าจะเวียนจบ 3 รอบนะเ

        ไทยได้รับคตินิยมนี้มาและปรับประยุกต์ให้เข้ากับพื้นฐานทางวัฒนธรรมของไทยโดยนำมาใช้เป็นการแสดงความบูชาต่อพระรัตนตรัยมาตั้งแต่โบราณ มีหลักฐานปรากฏเป็น "ฐานประทักษิณ" สำหรับการกระทำพิธีเวียนเทียน ในโบราณสถานทางศาสนา มาตั้งแต่สมัยทวารวดี รวมทั้งปรากฏข้อความในพงศาวดารว่ามีการกระทำพิธีเวียนเทียนในวันสำคัญทางศาสนาสืบมาจนถึงปัจจุบัน (สารานุกรมเสรี)

การเวียนทักษิณาวัตรในสมัยพุทธกาล

****เมื่อพระมหากัสสปะและหมู่ภิกษุ ๕๐๐ รูป เดินทางมาถึงยังที่ถวายพระเพลิง

ได้ห่มจีวรเฉวียงบ่าข้างหนึ่งประนมอัญชลีและเวียนประทักษิณรอบเชิงตะกอน ๓ รอบแล้ว

พระมหากัสสปะจึงเปิดผ้าทางพระบาทเพื่อถวายบังคมพระบาททั้งสองด้วยเศียรเกล้า

****การเวียนประทักษิณาวัตรของอัครสาวกของพระพุทธเจ้า ครั้งเมื่อไปกราบลาเพื่อนิพพาน เช่นพระสารีบุตร พระโมคคัลลานะ เมื่อกราบลาแล้ว จะทำกระทำประทักษิณาวัตร พระพุทธองค์ทุกครั้ง

****การเวียนประทักษิณาวัตรของพระภัททกาปิลานีเถรีและพระปิปผลิมานพหรือพระกัสสปเถระในสมัยที่ออกบวชและเดินออกไปจากบ้าน ครั้นถึงทางแยก มีกล่าวว่าพระนางได้กระทำประทักษิณาวัตร พระกัสสปเถระ แล้วเดินแยกไปทางซ้าย ส่วนพระกัสสปได้เดินไปในทางขวา

หมายเหตุ จะพบข้อมูลความรู้ที่บันทึกไว้ในพระไตรปิฎกว่า หลายครั้งที่พระพุทธองค์ได้เสด็จไปโปรดความเดือดร้อนของประชาชนนั้น พระพุทธองค์จะเสด็จตามลำพังก่อนพระองค์เดียว จากนั้นพระองค์จะเสด็จกลับและเสด็จไปอีกครั้งด้วยพระอรหันตสาวกจำนวนมากหลายหมื่นองค์ 

การเวียนประทักษิณที่ยาวที่สุดในโลก

ประวัติศาสตร์โลก กำลังจะจารึกเหตุการณ์ครั้งสำคัญอีกครั้ง เมื่อจะมีบุญใหญ่พิเศษเกิดขึ้นที่วัดพระธรรมกายโดยในวันวิสาขบูชา ซึ่งจะมีการเวียนประทักษิณที่ยาวที่สุดในโลกถึง 3 กิโลเมตรเป็นอย่างน้อย ที่มหารัตนวิหารคด รอบมหาธรรมกายเจดีย์

ขอบคุณภาพจาก www.google.com