ความเป็นมาการประโคมย่ำยาม

       การประโคมย่ำยามเป็นราชประเพณีโบราณในพระบรมมหาราชวังเพื่อเป็นสัญญาณให้ข้าราชการรู้กำหนดเวลาในการปฏิบัติหน้าที่และการประโคมย่ำยามเวลามีพระบรมศพ หรือพระศพพระราชวงศ์ตลอดจนขุนนางผู้ใหญ่ 

       เมื่อรัชกาลที่  ๔  โปรดให้สร้างหอนาฬิกาเป็นอาคารก่ออิฐถือปูนหน้าพระคลังแสง  ชั้นล่างแขวนระฆังหล่อเป็นโลหะสีแดง  มีพนักงานตีระฆังบอกเวลาเมื่อพนักงานตีระฆังจบ  พนักงานประโคมนุ่งกางเกงมัสรู่เสื้อเข้มขาบ สวมหมวกทรงประพาสโหมดเทศยอดจุกเป่าแตรงอน ๒ นาย แตรฝรั่ง ๒ นาย ย่ำมโหระทึก ๑ นาย ประโคมย่ำยาม               

       สมัยรัชกาลที่  ๕  ได้รื้อหอนาฬิกาและพระคลังแสงเพื่อใช้พื้นที่สร้างพระที่นั่งบรมพิมาน ได้ย้ายระฆังมาแขวนที่ซุ้มป้อมยามประตูเหล็กเพชร ประตูทางเข้าพระที่นั่งบรมพิมาน กำหนดให้ทหารรักษาวังเป็นผู้ตีระฆังและพนักงานเครื่องสูงทำหน้าที่ประโคมย่ำยามตามราชประเพณี

       ครั้นพุทธศักราช ๒๔๖๘ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระประชวร ประทับรักษาพระองค์ ณ พระที่นั่งจักรพรรดิพิมาน เสนาบดีวังได้รับพระราชทานพระบรมราชานุญาตให้ระงับการตีระฆังและการประโคมย่ำยาม เพื่อมิให้เสียงดังอันจะรบกวนเบื้องพระยุคลบาท จึงเว้นการปฏิบัติแต่นั้นมา ยังมีแต่ราชประเพณีประโคมย่ำยามพระบรมศพและพระศพ

 การประโคมย่ำยามพระบรมศพตามโบราณราชประเพณี ตามกำหนดประโคมย่ำยาม 7 เวลา ได้แก่ 6 นาฬิกา 9 นาฬิกา 12 นาฬิกา 15 นาฬิกา 18 นาฬิกา 21 นาฬิกา และ 24 นาฬิกา จะมีพนักงานอยู่เวรตีระฆังบอกเวลา มีวงประโคม 2 วง คือ

วงประโคมของสำนักพระราชวัง ประกอบด้วยวงสังข์แตร และวงปี่กลอง พนักงานประโคมมีจำนวน 34 นาย ประกอบด้วย สังข์ 1 นาย แตรงอน 4 นาย แตรฝรั่ง 6 นาย ปี่ไฉน 3 นาย เปิง 1 นาย และกลองชนะแดงลายทอง 20 นาย วงสังข์แตร ประโคมเพลงสำหรับบท วงปี่กลอง ประโคมเพลงพญาโศกลอยลม และวงประโคมของกรมศิลปากร เป็นวงศ์ปี่พาทย์นางหงส์เครื่องคู่ บรรเลงเพลงเรื่องนางหงส์ (เพลงพราหมณ์เก็บหัวแหวน เพลงสาวสอดแหวน เพลงกระบอกทอง เพลงคู่แมลงวันทอง และเพลงแมลงวันทอง)

การแต่งกาย ผู้ปฏิบัติสังข์ สวมเสื้อปัสตูแดงขลิบเหลือง กางเกงปัสตูแดงขลิบเหลือง หมวกกลีบลำดวนขลิบเหลือง ผู้ปฏิบัติแตรงอน สวมเสื้อปัสตูแดงขลิบเหลือง กางเกงปัสตูแดงแขนบาน หมวกปัสตูแดงพู่ขาว ผู้ปฏิบัติแตรฝรั่ง สวมเสื้อปัสตูแดงแขนบาน กางเกงปัสตูแดงขลิบเหลือง หมวกปัสตูแดงพู่ขาว ผู้ปฏิบัติปี่ไฉน สวมเสื้อเข้มขาบไหม กางเกงมัสรู่ เข็มขัดแถบทองหัวครุฑ หมวกทรงประพาสยอดจุก ผู้ปฏิบัติเปิง สวมเสื้อเข้มขาบไหม กางเกงมัสรู่ เข็มขัดแถบทองหัวครุฑ หมวกทรงประพาสยอดจุก ผู้ปฏิบัติกลองชนะแดงลายทอง สวมเสื้อปัสตูแดงขลิบเหลือง กางเกงปัสตูแดงขลิบเหลือง หมวกกลีบลำดวนขลิบเหลือง

 ผู้ปฏิบัติวงปี่พาทย์นางหงส์ แต่งชุดขาวปกติ ติดแขนทุกข์

 การประโคมย่ำยามนั้นเริ่มด้วยวงแตรสังข์และวงปี่ไฉนกลองชนะเป็นวงประโคมลำดับที่ 1 โดยจะทำหน้าที่สลับกันบรรเลง และวงปี่พาทย์นางหงส์เป็นวงประโคมลำดับที่ 2 

ขอบคุณข้อมูลจากhttp://thamdhamma.blogspot.com/2016/10/blog-post_15.html

https://th.wikipedia.org/wiki/วงประโคม

http://www.matichon.co.th/news/322316