จากธัมมจักกัปปวัตตนสูตรช่วงที่ว่า

“อิติหะ เตนะ ขะเณนะ เตนะ มุหุตเตนะ ยาวะ  พรัหมะโลกา สัทโท อัพภุคคัจฉิ ฯ

อะยัญจะ ทะสะสะหัสสี โลกะธาตุ สังกัมปิ สัมปะกัมปิ สัมปะเวธิ ฯ  

อัปปะมาโณ จะ โอฬาโร โอภาโส โลเก ปาตุระโหสิ อะติกกัมเมวะ เทวานัง เทวานุภาวัง ฯ

โดยขณะนั้น โดยครู่นั้น เสียงได้ระบือขึ้นไปจนถึงพรหมโลกด้วยประการฉะนี้ 

ก็หมื่นโลกธาตุนี้สะเทือนสะท้านหวั่นไหว ทั้งแสงสว่างอันยิ่ง หาประมาณมิได้ ได้ปรากฏแล้วในโลก ล่วงเทวานุภาพของพวกเทพดาทั้งหลาย”

คำสำคัญที่บอกเวลาที่เกิดเหตุอัศจรรย์ คือคำว่า

 “ เตนะ ขะเณนะ เตนะ มุหุตเตนะ ” 

ซึ่งแปลว่า “ โดยขณะนั้น โดยครู่นั้น ”

คำว่า “ ขณะ ” และคำว่า “ ครู่ ” ในภาษาไทยมิได้แจ้งชัดว่าเป็นเวลายาวนานกี่นาที

แต่ในภาษาบาลี และภาษาสันสกฤต ได้บอกไว้ชัดเจนว่าเป็นเวลานานประมาณเท่าไร 

ซึ่งหลักฐานทางภาษาบาลีได้อธิบายหน่วยนับเวลาไว้ว่า

10 อัจฉรา(ลัดนิ้ว) = 1 ขณะ

10 ขณะ = 1 ลยะ

10 ลยะ = 1 ขณะลยะ

10 ขณะลยะ = 1 มุหุต์ตะ (1/30 วัน)

10 มุหุต์ตะ = 1 ขณะมุหุต์ตะ(1/3 วัน)

และในหลักฐานภาษาสันสกฤตได้อธิบายหน่วยนับเวลาไว้ว่า

18 นิมิษะ(พริบตา) = 1 กาษฐา

30 กาษฐา = 1 กลา (8วินาที)

30 กลา = 1 กษณะ (4นาที)

6 กษณะ =  1 ทัณฑะ หรือ  1 ฆฏิกา  (1/60 วัน)

2 ทัณฑะ หรือ 2 ฆฏิกา = มุหูรตะ (1/30 วัน)

30 มุหูรตะ = 1 อโหราตระ (1 วัน)

15 อโหราตระ = 1 ปักษ์

ซึ่งจากข้อมูลดังกล่าวนั้น หน่วยนับเวลาที่พอจะนับเป็นนาทีชัดเจนได้ตามที่ปรากฏในพระสูตรนี้ คือ 

 มุหุต์ตะ (บาลี) หรือ มุหูรตะ (สันสกฤต) ซึ่งมีระยะเวลาเป็น 1 ส่วน ใน 30 ส่วนของ 1 วัน 

ดังนั้น “ 1 มุหุต์ตะ ”  หรือ “ 1 มุหูรตะ ” จึงมีระยะเวลาประมาณ “ 48 นาที ”

ส่วน “ 1 ขณะ ” ตามหลักฐานทางภาษาบาลี อธิบายว่ามีระยะเวลาเท่ากับ 1 ส่วน ใน 30,000 ส่วนของ 1 วัน 

ดังนั้น “ 1 ขณะ ” จึงมีระยะเวลาประมาณ 2.88 วินาที

จากหลักฐานนี้ทำให้เราพอจะอธิบายได้ว่าเหตุอัศจรรย์ที่เกิดขึ้นหลังจากพระพุทธองค์แสดงปฐมเทศนานั้น เกิดขึ้นเป็นเวลาประมาณ 

                  “ 48 นาที 2.88 วินาที ” 

และนี่ คือความมหัศจรรย์ที่บังเกิดขึ้นจากการแสดงพระธรรมเทศนาบทแรก 

เราสวดมนต์บทธรรมจักรเป็นจังหวะๆ ใช้เวลาเพียงสิบกว่านาที พระพุทธองค์ทรงตรัสด้วยจังหวะปกติ เป็นไปได้ว่า จะใช้เวลาน้อยกว่า 

แต่เหตุอัศจรรย์หลังจากนั้น นานจนปัญจวัคคีย์ทั้งห้า ต้องตะลึงงัน ด้วยว่าไม่เคยเห็นสิ่งนี้มาก่อน นับตั้งแต่ได้ออกบวชตามพระพุทธองค์มา 

จากเหตุนี้ และเหตุที่มีปฐมสาวกเป็นพยานการตรัสรู้ธรรมของพระพุทธองค์ในครั้งนั้น ปัญจวัคคีย์ทั้งห้าจึ่งยอมฟังและปฏิบัติตามที่พระองค์ทรงเทศนาสั่งสอนจนบรรลุธรรมาภิสมัย และพระพุทธศาสนาก็เริ่มต้นขึ้นนับแต่นั้นมา 

ยังผลให้เกิดเหตุอัศจรรย์ที่ยิ่งไปกว่านั้น คือเหล่าสรรพสัตว์ ได้บรรลุธรรม และเป็นสุขในธรรมตามกำลังบุญของตนมายาวนานนับพันปี

และการสวดธรรมจักรนี้จะทำให้พระพุทธธรรมของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าสืบทอดต่อไปอีกตราบนานเท่านาน

Cr.พระมหาสุริยา นาควีโร