พระสูตรเกี่ยวกับความยาวนานของวัฏสงสารจาก "ภูมิวิลาสินี" หน้า ๔๕๓ - ๔๕๖

โดย พระธรรมธีรราชมหามุนี (วิลาศ ญาณวโร ป.ธ.๙)

                                         ********************************************* 

…ขอให้พุทธสาวกทั้งหลายนึกถึงพระพุทธฎีกาว่าด้วย ความยาวนานแห่งวัฎสงสาร อันปรากฏมีในอนมตัคคสังยุต (สังยุตนิกาย นิทานวรรค อนมตัคคสังยุต ติณกัฏฐสูตร ข้อ ๔๒๑ หน้า ๒๑๒ บาลีฉบับสยามรัฐ) ซึ่งเป็นเรื่องที่ พวกเราชาวพุทธบริษัทสมควรจะรับทราบเอาไว้ ดังต่อไปนี้

ความยาวนานแห่งวัฏสงสาร

"ดูกรเธอผู้เห็นภัยในวัฏสงสารทั้งหลาย! อันว่าวัฏสงสารนี้ กำหนดที่สุดและเบื้องต้นมิได้ เมื่อเหล่าสัตว์ทั้งหลาย ถูกอวิชชาเป็นที่กางกั้น ถูกตัณหาผูกพันเข้าไว้ ก็ย่อมจะท่องเที่ยวไปๆ มา ๆ อยู่ โดยที่สุดและเบื้องต้น ย่อมไม่ปรากฏเลย  ดูกรเธอผู้เห็นภัยในวัฏสงสารทั้งหลาย! เหมือนอย่างว่า มีบุรุษคนหนึ่งเที่ยวตัดหญ้า ไม้ กิ่งไม้ ใบไม้ ในชมพูทวีปนี้ แล้วจึงรวมกันไว้ ครั้งแล้วพึงกระทำให้เป็นมัดๆ มัดละ ๔ นิ้ว วางเอาไว้ แล้วจึงกระทำการสมมติว่า

"นี่ เป็นมารดาของเรา" และว่า

"นี่ เป็นมารดาแห่งมารดาของเรา"

กระทำการสมมติไปโดยลำดับ มารดาแห่งมารดา ของบุรุษนั้น ไม่พึงสิ้นสุดลงได้ แต่ว่าหญ้า ไม้ กิ่งไม้ ใบไม้ พึงถึงความหมดสิ้นไปก่อนข้อนี้ เป็นเพราะเหตุดังฤา?

เพราะว่า วัฏสงสารนี้ กำหนดที่สุดและเบื้องต้นมิได้ เมื่อเหล่าสัตว์ทั้งหลายถูกอวิชชาเป็นเครื่องกางกั้น ถูกตัณหาผูกพันเข้าไว้ ก็ย่อมจะต้องท่องเที่ยวไปๆ มาๆ อยู่โดยที่สุดและเบื้องต้น ย่อมไม่ปรากฏ พวกเธอ ได้เสวยทุกข์ ความเผ็ดร้อน ความพินาศ ได้เพิ่มพูนปฐพีที่เป็นป่าช้าตลอดกาลนาน

ดูกรเธอผู้เห็นภัยในวัฏสงสารทั้งหลาย!ก็เหตุเพียงเท่านี้ ย่อมเป็นการเพียงพอทีเดียว เพื่อจะเบื่อหน่ายในสังขารทั้งปวง ย่อมเป็นการเพียงพอเพื่อจะหลุดพ้นได้"

                                       ************************************************

อีกคราวหนึ่ง สมเด็จพระสรรเพชญ์สัมมาสัมพุทธเจ้า ได้ทรงมีพระมหากรุณาแสดงพระธรรมเทศนา เรื่องวัฏสงสารนี้ ในท่ามกลางที่ประชุม พระภิกษุสงฆ์ว่า

(สังยุตนิกาย นิทานวรรค อนมตัคคสังยุต ปฐวีสูตร ข้อ ๔๒๓ หน้า ๒๑๒ บาลีฉบับสยามรัฐ)

"ดูกรเธอผู้เห็นภัยในวัฏสงสารทั้งหลาย! วัฏสงสารนี้ กำหนดที่สุดและเบื้องต้นไม่ได้ ในเมื่อเหล่าสัตว์ ถูกอวิชชาเป็นเครื่องกางกั้น ถูกตัณหาเป็นเครื่อง ผูกพันเข้าไว้ ก็จะท่องเที่ยวไปๆ มาๆ อยู่ โดยที่สุดและเบื้องต้น ย่อมไม่ปรากฏเลย ดูกรเธอผู้เห็นภัยในวัฏสงสารทั้งหลาย! เหมือนอย่างว่า มีบุรุษคนหนึ่งพยายามปั้น แผ่นปฐพีนี้ให้เป็นก้อน ก้อนละเท่าเม็ดกระเบา แล้ววางไว้ และแล้วก็กระทำสมมติว่า

"นี่ เป็นบิดาของเรา"

และว่า "นี่ เป็นบิดาแห่งบิดาของเรา"

กระทำการสมมติเรื่อยไปโดยลำดับดังนี้ บิดาแห่งบิดาของบุรุษนั้น ย่อมไม่เป็นอันที่จะ สิ้นสุดลงไปได้ แต่ว่ามหาปฐพีนี้ พึงถึงความหมดสิ้น ไปก่อน

ข้อนี้ เป็นเพราะเหตุดังฤา

เพราะว่า วัฏสงสารนี้ กำหนดที่สุดและเบื้องต้นมิได้ ในเมื่อเหล่าสัตว์ถูกอวิชชาเป็นเครื่องกางกั้น ถูกตัณหาผูกพันเข้าไว้ ก็ย่อมจะต้องท่องเที่ยวไปๆ มาๆ อยู่โดยที่สุดและเบื้องต้น ย่อมไม่ปรากฏเลย" ดังนี้

อ้างอิงจาก: http://www.weerap.com/index.php?lite=article&qid=309245